stańczyk

Jan Matejko, Stańczyk, 1862

- tytuł: Stańczyk w czasie balu na dworze królowej Bony wobec straconego Smoleńska
- na stole leży list z datą 1514 r. donoszący o utracie Smoleńska przez Rzeczpospolitą. Smoleńsk został odbity Polsce przez Rosję.
- autoportret samego Matejki [matejko umieszczał stańczyka również w "hołdzie pruskim" i "zawieszeniem dzwonu zygmuntowskiego" i wszędzie błazen ma rysy autora; uważa się, że poprzez utożsamienie się z błaznem malarz miał podkreślić rolę artysty i jego poszukiwanie, dążenie do doskonałości. moim zdaniem jednak umieszczenie stańczyka w "weselu" było wyrazem autorytetu matejki dla wyspiańskiego]
- obraz przyniósł sławę 24-letniemu wówczas Matejce

- obraz w 1944 r. wywieziony do ZSRR i odzyskany przez Polskę dopiero w 1956 r.

obraz przedstawia zygmuntowskiego błazna w czerwonym stroju w niekomicznej pozie zamyślenia. splecionymi rękami i stroskaną twarzą stańczyk wyraża dezaprobatę dla działania władzy i smutek związany z losem rzeczpospolitej. jego stosunek do smutnej wiadomości (utracenia smoleńska) kontrastuje z beztroską bawiących w tle gości królowej bony (niemniej jednak obraz posiada błąd historyczny; rzeczpospolita utraciła smoleńsk na długo przed poślubieniem bony przez króla zygmunta starego).

Kazimierz Kamiński jako Stańczyk, afisz z 1901