maj142014

Więzienie w Łukiszkach – miejsce kaźni i martyrologii

W I poł. XIX stulecia w Wilnie władze carskie postanowiły wybudować ciężkie więzienie. Należy dodać, że potrzeba jego budowy była podyktowana wciąż rosnącymi potrzebami carskiego systemu represji. Jako miejsce budowy wybrano położone na ówczesnych przedmieściach Wilna Łukiszki. Pierwsze obiekty więzienne wybudowano po 1837r. co czyni zeń najstarszym na Litwie zakładem karnym. W trakcie powstania styczniowego więzienne cele były zapełnione nie tylko schwytanymi powstańcami, lecz również sympatykami walki z caratem. Do czasu zsyłki na Syberię i rosyjski Daleki Wschód przebywali w, nim skazani. W swojej historii kompleks więzienny był dwukrotnie modernizowany. Przebudowa i  modernizacja więzienia miała miejsce w latach 1867-1890r. oraz 1901-1904r. dzięki czemu więzienie mogło pomieścić aż 700 osadzonych. Druga modernizacja więzienia opierała się na planach  wybudowanego w 1884r. sławnego więzienia Kresty, które było uważane za wzorcowy zakład karny.

Wiezienie posiadało sieć kanalizacji i wodociągów, własną studnię artezyjską, systemy ogrzewania i wentylacji. Ponadto na obszarze kompleksu więziennego zbudowano trzy obiekty sakralne tj. cerkiew św. Mikołaja, kaplicę katolicką oraz synagogę. Jednak nowoczesność zakładu nie czyniła z niego sanatorium dla osadzonych, gdyż to więzienie było słusznie uważane za jedno z najcięższych. W okresie okupacji sowieckiej ciasne cele były przepełnione do tego stopnia, że zamiast 700 osadzonych przebywało tam do kilku tysięcy więźniów. W czerwcu 1941r. wobec szybkich postępów wojsk niemieckich duża część więźniów została wymordowana przez NKWD. W okresie okupacji niemieckiej do kompleksu więziennego przywożono przyszłe ofiary mordu w Ponarach m.in. Polaków, Żydów, Rosjan. Po zakończeniu działań wojennych w 1944r. w Łukiszkach więziono i katowano licznych żołnierzy AK z Wileńszczyzny. Obecnie w Łukiszkach przebywa około 1100 osadzonych, jednak w przyszłości planuje się prywatyzacje obiektu, który mógłby np. pełnić rolę hotelu. Przez prawie 200 lat działalności więzienia przebywały w, nim znane osoby m.in. Tomasz Zan, Zbigniew Skłodowski, Menachem Begin (premier Izraela), Barbara Skarga. To miejsce kaźni i odosobnienia upamiętnia tablica na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie inskrypcją: ,,Łukiszki 1861-1864, 1940-1945’’.